«Κόσμος που πάλλεται, δονείται, φλέγεται»
Συνέντευξη στον Βαγγέλη Μπέκα
Ζείτε στη Σύρο εδώ και αρκετά χρόνια. Σας λείπει ο λογοτεχνικός κύκλος των Αθηνών;
Έζησα το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής μου στις μεγαλουπόλεις. Στην Αθήνα γεννήθηκα αλλά η πόλη αυτή έχει καταστραφεί οικιστικά, έχει γίνει απόλυτα εχθρική προς τους κατοίκους της. Δεν έχουν απομείνει ελεύθεροι χώροι για να ανασαίνουν οι κάτοικοί της, να περπατούν, να ζουν. Τσιμέντο παντού. Και όλοι έχουν μερίδιο ευθύνης για την αποτρόπαιη αυτή εικόνα. Περπάτησα ένα καλοκαιρινό βράδυ στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου από του Μακρυγιάννη μέχρι το Θησείο, και ήταν η μοναδική ζεστή εμπειρία που έκανα τα τελευταία χρόνια στην αβίωτη αυτή πόλη.
Δεν άντεχα την καθημερινή σκληρότητα των μετακινήσεων, την εμπορευματοποίηση κάθε εναπομείναντος δημόσιου χώρου, το έλλειμμα χρόνου των κατοίκων για να σκεφτούν και να μιλήσουν, την αδυναμία της ματιάς να φύγει μακριά, τη μόλυνση, το θόρυβο, και τη συνεπακόλουθη βία. Μετακινήθηκα στην επαρχία για να επιζήσω και να αφιερωθώ στο γράψιμο. Και εδώ οι ίδιοι άνθρωποι κατοικούν και δεν είναι αγγελικά πλασμένοι, ο ένας γνωρίζει τον άλλο, οι σχέσεις διαπλέκονται και έτσι εξυφαίνεται ένας άκαμπτος κοινωνικός ιστός συντηρητικής υφής γύρω από την καθημερινότητα και όλα επιτελούνται με ένα αργό ρυθμό που στοιχειώνει κάθε Καρυωτάκη.
Συντήρηση ή αποκτήνωση, λοιπόν, είναι το ερώτημα. Η απάντηση νομίζω ότι έρχεται από ένα κόσμο που πάλλεται, δονείται, φλέγεται, κυρίως νέους ανθρώπους που δεν έχουν αλλοτριωθεί σε λογικές κέρδους, αντίθετα διαπνέονται από κοινωνιστικές ιδέες, και αυτοί οι νέοι νοικιάζουν η ακόμη καταλαμβάνουν χώρους, που λειτουργούν αυτοδιαχειριζόμενοι και γίνονται σημεία συνάντησης, γνώσης, έκφρασης, πολιτισμού. Μέτρησα δεκάδες παρόμοια αυτοδιαχειριζόμενα στέκια στην Αθήνα και σε ολόκληρη τη χώρα. Είναι εξαιρετικά παρήγορο ότι υπάρχουν αυτές οι Νησίδες Επικοινωνίας και Αντίστασης σε μια κατακρεουργημένη από την εμπορευματοποίηση πόλη.
Για τους λογοτεχνικούς κύκλους στους οποίους αναφέρεστε δεν ήμουν ποτέ μέλος αποδεκτό και μάλλον δεν λείπω σε κανέναν.
Ποια η σχέση του έργου σας, με τη βιωματική γραφή;
Τα κείμενά μου είναι βιωματικά, είναι προσωπικές αφηγήσεις, καταστάσεις που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έχω βιώσει. Έτσι άλλωστε ξεκινάνε όλοι οι συγγραφείς, όταν, σαν παιδιά, επιθυμήσουν να αφηγηθούν κάτι που τους έκανε εντύπωση. Το γράψιμο λοιπόν είναι η συνέχεια των γραφτών εκείνου του παιδιού που θέλησε να μιλήσει για όλα όσα θαύμασε, για όλους τους ανθρώπους που συνάντησε, αγάπησε και εκείνους που χάθηκαν.
Αν ο Πλωτίνος Ροδοκανάκης ζούσε σήμερα θα έσπαγε βιτρίνες;
Όσο για τον Πλωτίνο Ροδοκανάκη και τη χαριτωμένη σας ερώτηση, είμαι βέβαιος ότι αν ζούσε σήμερα θα ήταν ένας νέος διανοούμενος που θα «σκεφτόταν παγκόσμια και θα δρούσε τοπικά» και θα προσέφερε τις γνώσεις του εθελοντικά σε κάποιο αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι για να γίνει πιο βιώσιμος ο τόπος του.
Ποιος ο ρόλος της τέχνης την εποχή της κρίσης;
Δεν έχω ιδέα για το τι κάνει η τέχνη στο σύνολό της. Λογικά η τέχνη πρέπει να βρίσκεται σε διαρκή κρίση. Τώρα για το «συγγραφικό σπασμό», εγώ από πάντα ακολουθούσα κάποιους ανευλαβείς και αβόλευτους συγγραφείς που έζησαν τη ζωή τους ως πλάνητες, διότι και γω αλήτης αισθάνομαι, ακολούθησα τα χνάρια της Ιζαμπέλ Έμπερχαρντ (Isabelle Eberhardt), του Παναΐτ Ιστράτι (Panait Istrati), του Μπρούνο Τράβεν (B. Traven), τoυ Johannes Silk, τoυ Ντιν Μορίαρτι (Dean Moriarty), της Αλπερτίν Σαραζέν (Albertine Sarrazin), του Joerg Fauser, του Ντουλουόζ (Duluoz) και του Th. Gourlikas (του αγαπημένου μου γάτου), που δεν ενδιαφέρονταν για κοινωνική καταξίωση και οικονομικές απολαβές…
Η σχέση σας με τον κινηματογράφο;
Χρόνια πριν σπούδασα κινηματογράφο, και δούλεψα για καιρό στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Έγραψα σενάρια. Έπαιξα σε ταινίες. Η πιο σπουδαία κινηματογραφική δουλειά στην οποία συμμετείχα ήταν χωρίς αμφιβολία η ταινία «Πέφτουν οι σφαίρες σαν το χαλάζι…» που έγινε χάρη στην τρέλα του Νίκου Αλευρά που είχε την τόλμη να ξεκινήσει μεγάλου μήκους ταινία χωρίς να υπάρχει σενάριο και κάθε βράδυ τελειώνοντας το γύρισμα συζητούσαμε τι θα γυρίζαμε την επόμενη μέρα. Ε, αυτό νομίζω ότι ήταν μια κορυφαία ανατρεπτική στιγμή στην κινηματογραφική λογική που υπόκειται σε χίλιες δυο οικονομικές και άλλες δεσμεύσεις. Από αυτό το καθημερινό αυθόρμητο γίγνεσθαι προέκυψε μια σπουδαία ταινία γεμάτη αφέλεια, αμηχανία και αμεσότητα, παρόμοια ταινία στη συντηρητική χώρα μας δε ματάγινε και είχε τεράστια αποδοχή στις αίθουσες. Και όμως αυτή την ταινία την έκοψαν οι σκηνοθέτες στο πρώτο (και τελευταίο) Ελεύθερο Φεστιβάλ που διοργάνωσε η Εταιρεία Σκηνοθετών το 1977, και αργότερα στα 1983, μιαν αποφράδα νύχτα όταν προγραμματίστηκε να προβληθεί στην κρατική τηλεόραση, κόπηκε λίγα λεπτά αφότου ξεκίνησε η προβολή της εξαιτίας θύελλας αντιδράσεων και πολιτικών παρεμβάσεων.
Ετοιμάζετε κάποιο νέο βιβλίο;
Ετοιμάζω ένα κατεξοχήν μίζερο, σκοτεινό και τρισάθλιο βιβλίο στο οποίο βουλιάζω καθημερινά τα τελευταία 10 χρόνια και που θα είναι μάλλον το χειρότερο βιβλίο που έχω συγγράψει. Πρόκειται για την αφήγηση, σε πρώτο πρόσωπο, του τελευταίου πειρατή στο Αιγαίο κι αυτός ο συγγραφικός δυισμός που βιώνω καθημερινά με εξοντώνει, για ώρες κατοικώ στο μυαλό ενός διεστραμμένου, αιμοσταγούς ανθρώπου που ζει με φοβερή ένταση και όταν επιστρέφω στην απλή ζωή μου νιώθω εντελώς στυμμένος.
Παράλληλα όμως εργάζομαι σε κάποια σχέδια άλλων βιβλίων, γράφω διαφορετικά κείμενα, και αυτό με ξεκουράζει. Ε, όλα αυτά δεν πληρώνονται σε χρήμα, και φυσικά δεν με νοιάζει γιατί αυτή είναι η ζωή μου. Περαιώνοντας καλώ τους ελάχιστους αναγνώστες των βιβλίων μου να μην περιμένουν απολύτως τίποτα από μένα και αν νιώθουν ότι τους έχω απογοητεύσει τους καλώ –όταν ψοφήσω- να κοπιάσουν μ ένα σφυρί ανά χείρας για να καρφώσουν τη νεκρόκασα…
Δραστηριοποιείστε στο οικολογικό Δίκτυο Αιγαίου. Μπορείτε να μας μιλήσετε γι αυτό;
Υπάρχουν νέα καλά για όλους εμάς που πιστεύουμε ότι ο άνθρωπος είναι ένα ακόμα πλάσμα ανάμεσα σε αλλά πλάσματα που φιλοξενείται στον πλανήτη και δεν είναι επικυρίαρχος, ώστε να αντλεί διαρκώς τους πεπερασμένους φυσικούς πόρους και να σκέφτεται την ανάπτυξη στο διηνεκές.
Αυτό το μοντέλο οικονομικοκοινωνικού προσανατολισμού ετελεύτησε, παρήλθε ανεπιστρεπτί και ο πλανήτης Γη παίρνει την εκδίκησή του.
Υπάρχουν λοιπόν νέα καλά, η οικονομική κρίση που πλήττει την παγκοσμιοποιημένη ανθρώπινη κοινότητα, αλλά και τη χώρα μας –εξειδικεύοντας, εξαιτίας ανικανότητας των κυβερνώντων και προσανατολισμού όλων ημών στο κέρδος, θα μας καταστήσει υποχρεωτικά λιγότερο καταναλωτικούς, συνεπώς λιγότερο καταστροφικούς προς τον πλανήτη και ίσως πιο στοχαστικούς για να σκεφτούμε βαθύτερα το λόγο της Ύπαρξης…
εφημερίδα ΔΡΟΜΟΣ, Απρίλης 2010
Τεος Ρομβος 